Hecht jij meer waarde aan controle of omarm je liever verrassing en/of chaos? Ben je snel geneigd
tot kritische opmerkingen of leg je vooral nadruk op het uiten van bewondering voor anderen? Streef
je naar leiderschap of voel je je comfortabeler in een volgende rol? Dit zijn slechts enkele
voorbeelden van tegenstrijdige patronen die zich kunnen manifesteren in onze interacties met
anderen.
Soms wordt psychotherapie gestart omdat iemand voortdurend geconfronteerd wordt met dezelfde
problemen. Het is niet het hebben van voorkeursreacties op zich dat een probleem vormt, maar
eerder het ontbreken van keuzevrijheid in hoe we reageren. Hierdoor blijven we telkens dezelfde
problemen tegenkomen. Neem bijvoorbeeld een dertigjarige, hoogopgeleide vrouw die zich afvraagt
waarom ze herhaaldelijk in relaties belandt met mishandelende of onbetrouwbare mannen. Of denk
aan de man die voor de derde keer in een diepe depressie terechtkomt na evenveel relatiebreuken.
Psychotherapie kan helpen om inzicht te krijgen in onze patronen in relaties en onze
voorkeursreacties.
Een boeiend aspect is dat wat er plaatsvindt tussen de therapeut en de cliënt vaak een treffende
afspiegeling kan zijn van de problemen die de cliënt buiten de therapie ervaart. In het ‘hier en nu’
hebben we de mogelijkheid om deze relatiepatronen te onderzoeken. Stel dat een cliënt zich
constant minderwaardig voelt ten opzichte van anderen (bijvoorbeeld op het werk of in
vriendenkringen), dan is de kans groot dat dezelfde dynamiek zich voordoet in de relatie met de
therapeut. De cliënt beschouwt de therapeut wellicht als ‘beter opgeleid’, ‘succesvoller in het leven’
en ‘gelukkig getrouwd’, en ziet eigenschappen die hij of zij voor zichzelf niet ziet of denkt nooit te
kunnen bereiken. Deze cliënt voelt zich dan ook minderwaardig tegenover de therapeut. Binnen
therapie is er echter ruimte om deze ervaring te bespreken, de gevoelens te onderzoeken en te
benoemen, zodat dit patroon niet onveranderlijk blijft. Deze vorm van metacommunicatie (spreken
over de manier waarop we met elkaar communiceren) is bijzonder omdat dit buiten de
therapieomgeving minder vaak voorkomt. Het vereist moed, maar kan buitengewoon helend zijn.